Wzory wieczności

Mówi się, że historia kołem się toczy. Nikt nie ma wątpliwości, że z powodu natury człowieka cykle technologiczne, gospodarcze czy codzienne życie przyjmują podobne kształty. Narody są uciskane, podejmują walkę o wolność. Rewolucja, zazwyczaj krwawa, odmienia losy spolaryzowanego społeczeństwa. Uciśnieni wygrywają i z pieśnią na ustach głoszą idee wolnościowe. Ten stan nie trwa długo, gdyż władza deprawuje – jak to mówił Lord Acton. Po pewnym czasie coś w systemie się zmienia i ci, którzy byli gnębieni, gnębią swoich dawnych ciemiężycieli. I tak do kolejnego cyklu.

W biznesie jest podobnie. Firma pojawia się znikąd, osiąga sukces. Ten stan trwa kilka lat, a w przypadku niektórych przedsiębiorstw – kilkadziesiąt, aż w końcu pojawia się ktoś, kto burzy stary porządek. Potęgi odchodzą do historii, a na ich zgliszczach powstają nowe. W małych miasteczkach pojawiają się bogacze, rodziny prowadzące biznesy. W kilka sezonów stają się najbogatszą rodziną. Wszyscy o nich mówią. Potem coś się dzieje i albo bankrutują, albo popadają w konflikt z prawem, po czym znikają z mapy. Jeszcze przez pewien czas krążą o nich legendy i opowieści o tym, jak byli bogaci i wpływowi. Mieszkańcy pamiętają ich wielki dom, a na cmentarzu pozostaje najbardziej okazały grobowiec rodzinny.

Ci, którzy uczą się z historii, starają się zachować wspomnienia o swojej wielkości na zawsze. Inwestują w "legacy" – coś, co ma po nich zostać. W Ameryce fundują uniwersytety lub budują infrastrukturę. Przywódcom stawiane są pomniki, o biznesmenach pisze się biografie. Naukowcy nadają swoje nazwiska odkryciom, wzorom czy wynalazkom. Każdy chce żyć wiecznie, zależy mu, aby pamięć o dokonaniach była silniejsza niż negatywne historie z ich życia. Czasem się to udaje, czasem nie.

Technologie także mają swoje cykle. Te najbardziej przełomowe, mimo że już nie chronione patentami, istnieją w naszym codziennym życiu. Georges de Mestral, który wynalazł rzep Velcro w latach 40. XX wieku, wiedział, że jego wynalazek musi trafić "pod strzechy". Dziś nie jesteśmy w stanie wyobrazić sobie kurtki narciarskiej lub motocyklowej bez rzepów. Jego wynalazek stał się jednak powszechny dopiero wtedy, gdy NASA zastosowała go w skafandrach kosmonautów. Każdy z nas używa Internetu, ale tylko nieliczni wiedzą, kto stworzył protokół TCP/IP. Podobnie jest z lekami czy elektroniką użytkową.

Cykle historyczne, gospodarcze czy technologiczne mają jeszcze jeden specyficzny element, który je charakteryzuje. Każdy nowy cykl hołduje jakiemuś ideałowi oraz zaprzecza dotychczasowemu stanowi. Ta para – nowy i stary – jest obecna zawsze, jak słońce i księżyc, jak noc i dzień. Do ludzi, tłumu, trzeba mówić wzorcami, prostymi schematami. Tylko wtedy są w stanie rozumieć i akceptować. Człowiek nie jest w stanie w krótkim czasie pojąć pojęć abstrakcyjnych. Dlatego skuteczny marketing wskazuje na wady poprzedniego rozwiązania i odnajduje wzorce kojarzące się z dobrostanem. "Nie jedz chemicznie stymulowanej żywności, jedz bio, bo jest zdrowe." "Nie używaj samochodów z silnikiem spalinowym, używaj czystej energii."

I pomimo że wyczuwamy pewną manipulację w takim przekazie, godzimy się na nią. Nawet aktywnie szukamy takich wzorców. Bo każdy z nas lubi ponarzekać i wierzy w lepsze jutro.

Zdjęcie wykonane w Pałacu na Wodzie w Chinach.

Dedykuję je liderom, którzy mają odwagę naśladować i pozostawiać po sobie spuściznę.