W krzywym zwierciadle

W średniowiecznych obwoźnych trupach cyrkowych oraz w późniejszych czasach ludzi przyciągały na widowiska dwa typy cudów. Jednym były magiczne przedmioty ze Wschodu, a drugim – nienaturalne, wynaturzone postacie ludzkie. W obu przypadkach mieszczanie lub przyjezdni wieśniacy (nie mylić ze słowami J.D. Vance’a) radowali się spotkaniami z niezwykłymi przedmiotami lub stworzeniami. Zgodnie z zasadą „czego nie rozumiem, tego się boję lub podziwiam”, obwoźne trupy zarabiały na życie z "magii" lub nieszczęścia innych.

Każdy czas miał swoje "bestsellery" – i tak relikwie chrześcijańskie, w postaci włosów Jezusa czy gwoździ z krzyża, robiły wrażenie w Europie, podczas gdy na Wschodzie atrakcją była niebieskooka blondynka. Jednak w XIX wieku zaczęto wprowadzać do tego rodzaju biznesu dodatkowy, dość ciekawy element – krzywe zwierciadła. W zacienionym pokoju, w półmroku, rozstawiane były powykrzywiane lustra. Zwiedzający, za drobną opłatą, mógł wejść i zobaczyć własne odbicie nienaturalnie zniekształcone. Pewne lustra dawały dużo radości, inne przerażały. Dla każdego coś dobrego.

Rewolucja komunikacyjna lat 50. XX wieku, czyli pojawienie się wszechobecnej telewizji, zrewolucjonizowała koncepcję krzywego lustra. W 1954 roku w USA zaczęto emitować kultowy The Tonight Show. Spotkanie z celebrytami, znanymi osobami – format, który po dziś dzień jest powielany na dziesiątki różnych sposobów. Jednakże trzon tego przedstawienia pozostaje podobny: zaciekawić nieznanym, sprowokować kontrowersyjną rozmową, pozostawić w pamięci potknięcie gościa lub superintelektualnie wyrafinowaną wypowiedź.

Wraz z rozwojem mediów społecznościowych, szczególnie w postaci nagrywanych filmików (rolki, TikToki itp.), krzywe lustra przybrały nowy format. Dzięki AI pełne są deepfake’ów, składanek i nieprawdziwych treści. Osiągnęliśmy kolejny szczyt taniej, niskich lotów rozrywki. Śmiejemy się z innych, ale i z siebie – nagrywając własne wyczyny z użyciem filtrów w rytm podkładu muzycznego.

Obecnie, dzięki zaawansowanej analityce danych oraz ogólnej dostępności tego rodzaju mediów, powstało bardzo wpływowe narzędzie – kreowanie trendów. Trendami są właśnie prześmiewcze sytuacje, które ludzie na całym świecie pokazują jako własne wykonanie. Zazwyczaj muzyka, która wpada w ucho, staje się viralem, a jej autorzy zdobywają światową popularność w kilka tygodni.

I jak w krzywym zwierciadle – śmiejemy się i jesteśmy przerażeni. Narzędzia te są używane do kampanii politycznych, społecznych, a czasem i lansowania produktów codziennego użytku. I nikogo już nie dziwi, że kandydat na prezydenta lub wysokiej rangi przywódca promuje się w taki sposób. Jak w krzywym zwierciadle – jak jeden z nas. Swojski chłop. Nasza dziewczyna. Jesteśmy robieni w balona, bo to, co widzimy, to stereotyp wyborcy. Bardzo dobrze zmierzony i super spersonalizowany.

Czekam, aż któraś z uczelni zbierze najbardziej klikalne trendy TikToka z danego kraju, pokazując, jakie jest społeczeństwo. To byłoby bardzo pouczające – zobaczyć taki zbiór cyfrowego krzywego zwierciadła.

Zdjęcie wykonane w Valparaíso. Jeden z tysięcy murali tego miasta w Chile.

Jesteś tym, co jesz. Ubierasz się tak jak inni. Zachowujesz się jak twoi wyborcy.