Jak korzystać z mądrości?

W poprzednim blogu wstawiłem zdjęcie głowy rodziny z doliny Omo. Tym razem prezentuję jej córkę i wnuczkę. Przebywając kilka godzin wśród tych ludzi, uczysz się dwóch rzeczy. Młodsi (nie tylko wiekiem) mają szacunek do ludzi mądrych, a ci mądrzy oferują swoją pomoc i czują się odpowiedzialni za swoje słowa. Czy ta odpowiedzialność jest bezinteresowna? Oczywiście, że nie. Członkowie starszyzny plemienia posiadają kapitał wiedzy i doświadczenia oraz świadomość swojej roli doradczej, a często także roli arbitra w sporach, spoczywa na nich również odpowiedzialność za kultywowanie procesu konsultacji. Są doceniani przez społeczność.

W firmach konsultingowych, a także w wielu firmach opartych na kapitale ludzkim, istnieje silna kultura konsultacji pomysłów i decyzji w gronie liderów. Mówi się, że jeżeli pomysł lub decyzja zostanie skonsultowana i okaże się błędna, jest to wybaczalne. Jeżeli jednak lider podjął decyzję bez konsultacji ze "starszyzną", to jest to jego osobisty błąd. Nie chodzi tu o "dupokrytki" ani o rozmywanie odpowiedzialności (choć takie strategie także można zaobserwować), lecz o wykorzystywanie mądrości.

Liderzy dzielą się na dwa główne typy: tych, którzy potrafią podejmować decyzje, i tych, którzy tych decyzji podejmować nie potrafią. Ci pierwsi korzystają z doradztwa innych, aby zweryfikować swoje tezy, usłyszeć odmienne poglądy czy zobaczyć sprawę z innej perspektywy. Ci drudzy unikają konsultacji, a jeśli już konsultują, to tylko po to, aby zyskać czas i uniknąć konieczności podjęcia decyzji. Pragnę zaznaczyć, że w rozwiniętym świecie ta druga grupa liderów jest znacznie liczniejsza. Działa tutaj zasada, że większość spraw rozwiązuje się sama i wymaga jedynie czasu. W świecie, gdzie rządzą prawa natury, decyzje muszą być podejmowane, ponieważ od nich zależy byt członków społeczności.

Nowoczesne technologie wspierają proces podejmowania decyzji. Zaawansowana analiza danych czy AI daje nam możliwość podejmowania bardziej optymalnych, a nie tylko racjonalnych decyzji (wbrew koncepcji Herberta Simona). Jak nigdy wcześniej, istotny staje się problem hazardu moralnego oraz konieczność konsultacji wyników z doświadczeniem i wiedzą. Ryzyko, jakie widzę, to niechęć do zgłaszania obiekcji przez decydentów w sytuacji posiadania jednoznacznych rekomendacji działania. Stajemy się świadkami paradoksu, w którym wygodniej jest stwierdzić, że decyzja wynikała z analiz systemowych, niż kwestionować jej zasadność. Aby zobrazować to trywialnym przykładem: pieszy, przechodzący na zielonym świetle przez ulicę, którego potrącił łamiący zasady drogowe pojazd, będzie twierdził, że to nie jego wina – co jest prawdą, ale jednocześnie nie zachował ostrożności (czyli braku zaufania do systemu), dzięki której mógł uniknąć wypadku. Wystarczyło się upewnić – to by było racjonalne działanie.

Zdjęcie wykonane w Etiopii.

Dedykuję je liderom, którzy potrafią korzystać z mądrości i konsultować swoje decyzje.