Czym jest mądrość?

Kto jest mądrzejszy: profesor, który zdobył Nagrodę Nobla z fizyki, czy pasterz z wioski w Etiopii? Pierwszą reakcją na tak zadane pytanie będzie uśmiech, niedowierzanie, a nawet zwątpienie w powagę pytającego. Dziękuję.

Sprawa jest trochę bardziej skomplikowana, niż się wydaje. Z odpowiedzią przychodzi model mądrości zaproponowany przez Paula Baltesa i Ursulę Staudinger (Baltes & Smith) znany jest jako model berliński. Kiedy to w Instytucie Maxa Plancka w Berlinie w latach 80. i 90. XX wieku wielu myślało, że nie ma już nic więcej do odkrywania. Zdolność do refleksji, empatia czy umiejętność rozwiązywania problemów zostały uznane za kanon i nadano im nazwę atrybutów mądrości. Ciekawostką jest, że po licznych badaniach Baltes i Smith doszli do wniosku, że mądrość jest rzadkim zjawiskiem w społeczeństwie. Ciekawe, prawda? Czy to oznacza, że większość z nas jest głupia? Na to pytanie również dali odpowiedź i brzmi ona: większość nie jest mądra.

Problem w tym, że mądrość jest bardzo wrażliwa na miejsce i czas. W naszym przykładzie pasterz z Etiopii nie będzie uchodził za mądrego, stając w szranki ze studentami podczas dyskusji o fizyce Ale profesor, o którym wspominałem, również okaże się niemądry, przebywając na pastwiskach doliny Omo walcząc z owadami. Ani jeden, ani drugi nie mają odpowiedniego doświadczenia, aby być mądrym w danym miejscu. Podobnie uznawani za mędrców wynalazcy i naukowcy z XVIII czy XIX wieku zostaliby we współczesnym świecie "rozjechani" przez studentów z przeciętnymi wynikami w nauce.

I tu dochodzimy do bardzo ciekawego zagadnienia. Czy jeśli ktoś jest ekspertem w swojej dziedzinie (z aktualną wiedzą i doświadczeniem), możemy uznać go za mądrego? Jak się domyślasz, zmierzam w kierunku pytania o mądrość AI (jego generatywnej i popularnej dziś formy). Skoro ktoś lub coś perfekcyjnie wykonuje swoją pracę, bezbłędnie i bardzo efektywnie, czy to świadczy o mądrości? Ano nie. Przykładem może być pralka, zmywarka do naczyń lub kuchenka mikrofalowa. Zadanie, do którego zostały stworzone te narzędzia, robią to, co do nich należy - perfekcyjnie. Ale nikt by ich nie nazwał inteligentnymi czy mądrymi urządzeniami, pomimo że często w swojej nazwie handlowej mają właśnie SMART. Ale już mechanika samochodowego, który specjalizuje się w naprawie silnika, nie tylko nazwiemy mądrym, ale i ekspertem. Czy wobec tego ChatGPT jest narzędziem mądrym? Czy po prostu sprawnie robi to, do czego został stworzony? Większość ludzi, aby nie powiedzieć wszyscy, jesteśmy pod olbrzymim wrażeniem tego, jak działa ChatGPT czy podobne mu narzędzia, ale za 5 lat uznamy to za pierwsze nieudolne próby wprowadzenia produktu przyszłości.

Sztuczna inteligencja (podkreślam – we wszystkich jej formach, i niekoniecznie ta generatywna) zmienia i zmieni nasz świat. Co do tego nie ma wątpliwości. Ludzie zamienią narzędzia epoki klasycznej w nowoczesne. Pytanie jest takie: czy dzięki tym narzędziom będzie więcej mądrych ludzi niż obecnie, czy może stanie się odwrotnie?

Zdjęcie wykonane w Etiopii, w wiosce na południu kraju. Kobieta doświadczona życiem i zapewne mądra, bo potrafi przetrwać i opiekować się innymi. Wie, co ważne.

Dedykuję to liderom, którzy szukają drogi do mądrości i otaczają się mądrymi ludźmi lub przynajmniej tymi, którzy nie są głupi.